2 кастрычніка пачала працу буйная навуковая пляцоўка ў літоўскім Коўна, куды прыехалі 450 даследчыкаў і 80 гасцей з 18 краін свету, у тым ліку з ЗША, Нямеччыны, Вялікабрытаніі, Даніі, Чэхіі, Арменіі, Казахстана, Азербайджана, Украіны і Расіі.

У фокусе ўвагі навукоўцаў апынулася не толькі непасрэдна Беларусь, але і ўвесь рэгіён Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Шырокая праблематыка — ад эканомікі, палітыкі, міжнародных стасункаў да гісторыі, лінгвістыкі ды праблем культуры — будзе разглядацца цягам трох дзён, да 4 кастрычніка ўключна.

Як паведамляла Служба інфармацыі «ЕўраБеларусі», V Міжнародны Кангрэс даследчыкаў Беларусі адчыніўся пленарным пасяджэннем у канферэнц-зале гатэля ParkInn, на якім выступілі кіраўнікі амбасады Літвы ў Беларусі, мэрыі Коўна, Універсітэта Вітаўта Вялікага, дэпутат нямецкага Бундэстагу Ёхан Вадэфуль і генеральны дырэктар Міжнароднага кансорцыуму «ЕўраБеларусь» Улад Вялічка. Мадэратарам пленара гэтым разам стаў галоўны рэдактар «Нашай Нівы» Андрэй Дынько.

Пленар працягнуўся дакладамі навукоўцаў з ЗША і Беларусі, тэмы якіх прысвяцілі 70-м угодкам сканчэння Другой сусветнай вайны. Амерыканец Уэйтман Беорн распавёў пра ўдзел Вермахта ў забойстве габрэяў у Беларусі на прыкладзе жыхароў горада Слоніма, а беларус Сяргей Новікаў даследваў баявыя дзеянні ў Беларусі летам 1941 года, параўнаў гістарыяграфічныя міфы і гістарычную рэальнасць.

Удзельнікі і госці Кангрэса падзяліліся са Службай інфармацыі «ЕўраБеларусі», навошта і з чым завіталі на міжнародную навуковую пляцоўку ў Літве.

Аляксандр Лабанаў, доктар псіхалагічных навук, Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка:

«Мая тэма тычыцца псіхалогіі інтэлекта. Гэта дынаміка развіцця інтэлекта ў кантэксце эфекта Фліна. Іншымі словамі, зараз ёсць такія даследаванні, якія прадказваюць, што інтэлектуальнае развіццё еўрапейцаў будзе падаць да 2050 года. І мы адсочваем дынаміку ў межах Беларусі. З 1975 года і па сёння.

Каб лепей разумець, што адбываецца ў псіхалогіі, трэба разумець, што адбываецца ў іншых галінах навукі. Мяне зацікавіў у Кангрэсе, па-першае, шырокі навуковы ахоп. А па-другое, новыя знаёмствы, новыя сустрэчы, новыя людзі».

Дзяніс Міронаў, навуковы супрацоўнік Дзяржаўнай публічнай гістарычнай бібліятэкі Расіі, аспірант Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта:

«Я ўдзельнічаю ў шостай панэлі — «Гісторыя Беларусі канца XIX — пачатку XX стагоддзя». Для мяне гэты Кангрэс крыху нечаканы, таму што запрасіў на яго мой сябра — даследчык Андрэй Ціхаміраў. Я вельмі зацікавіўся, бо працую ў Цэнтры сацыяльна-палітычнай гісторыі Дзяржаўнай публічнай гістарычнай бібліятэкі Расіі, а гэта — былы Інстытут марксізму-ленінізму, то бок галоўная цытадэль камунізму СССР. У нас вялізарная колькасць матэрыялаў не толькі па РСФСР, а таксама па Беларусі: і Усходняй, якая ўваходзіла ў склад СССР, і Заходняй.

Увогуле я займаюся прэсай 1920-1930-х гадоў. У нашым цэнтры — вельмі цікавы матэрыял, які адлюстроўвае палітыку непасрэдна Масквы ў адносінах да Беларусі. Усё, што збіралася, збіралася не наўпрост так, а з мэтай пэўнага вывучэння, аналізу. І галоўнае, што пасля вайны Інстытут марксізму-ленінізму стаў галоўным па зборы матэрыялаў, у тым ліку, з Беларусі, таму ў нас шмат калекцый, якія маглі б зацікавіць беларускіх даследчыкаў».

Аляксей Ластоўскі

Аляксей Ластоўскі, кандыдат сацыялагічных навук, Інстытут палітычных даследванняў «Палітычная сфера»:

«Мы ўжо назіраем тэндэнцыю, калі Кангрэс проста з падзеі, якая прэтэндуе на статус галоўнай акдэмічнай, пераўтвараецца сапраўды ў цэнтр прыцягнення і навуковай, і экспертнай супольнасці. Я заўважаю, што шмат людзей пачынае падладжваць свае даследчыя графікі пад Кангрэс, абавязкова ўключаць яго ў свае планы.

Ходзяць чуткі і нават легенды пра тое, што адбываецца ў Коўна. Не заўжды, канешне, пазітыўнага плану (смяецца). Нас ужо абвінавачваюць у тым, што мы тут «дактрынуем» людзей, «накачваем», як было напісана ў адным дакладзе. Хоць гэта абсалютна не ёсць праўда, бо Кангрэс — месца адкрытай камунікацыі, куды збіраюцца людзі розных поглядаў. І нашая місія, мэта — стварыць месца, дзе могуць прыйсці ў дачыненне розныя версіі, гіпотэзы, погляды. Менавіта ў гэтым скрыжаванні інтарэсаў і мусіць адбывацца ўзаемадзеянне, рух наперад у асэнсаванні таго, што адбываецца ў Беларусі. І вось гэтую шматвектарнасць, шматпалярнасць і адкрытасць мы будзем захоўваць і надалей, каб Кангрэс заўжды быў месцам збору людзей, якія прысвяцілі сябе вывучэнню Беларусі.

Мы бачым, што на Кангрэс прыязджаюць навукоўцы з мноства краін. Зноў жа, іншая тэндэнцыя, што ўсё больш і больш у вывучэнні нашай краіны ўбудоўваецца ў прынамсі рэгіянальны кантэкст. Таму, што мы ўжо маем магчымасць параўнання сітуацыі Беларусі з іншымі краінамі, таксама бачым шмат дакладаў і даследванняў, якія прысвечаны хутчэй асэнсаванню не толькі беларускага выпадку.

Як заўжды, я каардыную шмат пытанняў па Кангрэсе, напрыклад, надавання прэміі, займаюся арганізацыяй секцыі па гісторыі XX стагоддзя. Але і таксама выступаю з дакладам з неардынарнай тэматыкай — «Расавая праблематыка ў працах пачынальнікаў беларускага нацыянальнага руху». Калі мы возьмем працы тых, хто стаяў у вытокаў беларускага нацыянальнага руху — гісторыкаў кшталту Усевалада Ігнатоўскага і палітыкаў кшталту Вацлава Ластоўскага, — то для іх было вельмі істотным суаднесці беларускую ідэнтычнасць у сучасных тэрмінах з заходнееўропейскай. І яны для гэтага выкарыстоўвалі ўключэнне нас у канцэпцыю арыйскай расы.

Пра гэта зараз не згадваецца, таму што было цалкам дыскрэдытавана пасля Другой сусветнай вайны. Але трэба разумець, што ў кантэксце еўрапейскага мыслення XX стагоддзя гэта был легітымны шлях — паказаць права беларусаў на сваё існаванне, а таксама даказаць, што іншыя народы, асабліва расейцы, ужо расава змяшаныя з манголамі. Па сучасных параметрах — трошкі дзікавата, але той пласт можна крыху прыўзняць і суаднесці з тэндэнцыямі, якія адбываліся ў расейцаў альбо ўкраінцаў — агулам у кантэксце канца XIX — пачатку XX стагоддзя».

Дарота Міхалюк

Дарота Міхалюк, габілітаваны доктар гісторыі, Універсітэт Мікалая Каперніка ў Торуні (Польшча):

«Я сюды прыехала з дакладам датычна Антона Луцкевіча. Магчыма, тэма гэта не новая, але вельмі мяне зацікавіла дыскусія, якая распачалася ў беларускіх медыя, у Інтэрнэце адносна сённяшняга значэння і ролі беларускай мовы. Мне вельмі цікава падыскутаваць на тэму, як лідар вольнага руху беларускага народу бачыў пераход беларускіх школ на родную мову замест расейскай».

Улад Вялічка

Улад Вялічка, генеральны дырэктар Міжнароднага кансорцыуму «ЕўраБеларусь»:

«Я прыехаў сюды, з аднаго боку, як госць, бо гэта мой першы Кангрэс, негледзячы на тое, што іх было ўжо чатыры. З другога — як арганізатар, бо «ЕўраБеларусь» — сябра аргкамітэта Кангрэса. Хачу адчуць вось гэты «спірыт» кангрэснага жыцця, бо тут — вялікая частка Беларусі, якая на пэўны час збіраецца па-за межамі краіны і абмяркоўвае вельмі ўніверсальны набор пытанняў, праблем. Вядома, што цікава быць часткай гэтага працэсу, адчуць сябе ў ім. Таму я, хутчэй, госць у гэтым сэнсе і чакаю, што мне Кангрэс прынясе.

Фактычна гэта адзіная пляцоўка, дзе Беларусь з’яўляецца наўпрост прадметам даследвання. Гэта, з аднаго боку, задае пэўную цэласнасць, і можна ў інтэнсіўным рэжыме пабачыць, пачуць, паўдзельнічаць. З другога боку, гэта задае абсалютную бясконцасць тэм, разрэзаў, у якіх пра беларускае, пра Беларусь можна размаўляць.

Таму вельмі важна, што гэта не закрытая пляцоўка «беларусы для беларусаў», а адкрыты фармат, дзе на прыкладзе Беларусі можна шмат чаго зразумець і пра рэгіён наш, і пра сучасную Еўропу. Гэта як арэна, і трэба ў гэтым меню панэлей неяк арыентавацца, абіраць тое, што цябе зацікавіць.

Мае асноўныя зацікаўленасці — у сферы грамадзянскай супольнасці, таму я буду мадэратарам адной з дыскусіяў 3-га кастрычніка. Яна тычыцца таго, як сёння глядзець на супольнасць, як яе даследваць, што нам даюць гэтыя даследванні, ці папярэднія ўстаноўкі састарэлі, і нам трэба зразумець, што мы ў XXI стагоддзі, а не арыентавацца на канцэпты 1960-х ці 1970-х. Усё тое, што тычыцца грамадазнаўства ў шырокім сэнсе, для мяне вельмі цікава, таму што, усё ж такі, я не акадэмічны чалавек і больш працую з грамадска-палітычнымі пытаннямі. Мяне цікавіць менавіта гэты патэнцыял Кангрэса, тое, якім чынам ён можа даследчую інструментальнасць выкарыстаць, прапанаваць для працы з такімі выключна практычнымі рэчамі, як праблемы нашага грамадства».

Зміцер Вішнёў, паэт:

«Нашая панэль прысвечана літаратуры пасля літаратурнага руху «Бум-Бам-Літ» — творчым плыням канца ХХ — пачатку ХХІ стагоддзяў. Я буду яе мадэратарам, таксама падрыхтаваў адпаведны даклад. Мне падаецца, панэль будзе цікавай, бо ў ёй бяруць удзел такія асобы як Пятро Васючэнка, Арцём Кавалеўскі, Адам Шостак, Ілля Сін. У кожным выпадку будзе плён працы, будуць цікавыя даклады — усё ж такі, сёлета спаўняецца 20 гадоў «Бум-Бам-Літу». Дарэчы, 5 лістапада запрашаю ўсіх, хто будзе ў Беларусі, у клуб «ДК» на святкаванне ўгодак.

У Кангрэсе я бяру ўдзел другі год запар. Нажаль, сёлета не прыехаў сюды наш важны дакладчык Віктар Жыбуль, на ўдзел якога мы спадзяваліся. Да таго ж, праз пэўныя складанасці не здолелі прыехаць Юрась Барысевіч і Алесь Туровіч».

Уладзімір Мацкевіч

Нагадаем, што Міжнародны Кангрэс даледчыкаў Беларусі ў Коўна — найбуйнешая акадэмічная і экспертная падзея, якую штогод традыцыйна ладзіць Інстытут палітычных даследванняў «Палітычная сфера» і іншыя беларускіе і літоўскія інстытуціі і арганізацыі.

У межах Кангрэса ўвечары 3 кастрычніка адбудзецца наданне прэміі даследчыкам за найлепшую навуковую публікацыю па чатырох намінацыях: гісторыя, сацыяльна-палітычныя навукі, гуманітарныя навукі і для замежных даследчыкаў. Шорт-лісты прэтэндэнтаў на перамогу ўжо абвешчаныя.